AS VARIEDADES E OS SEUS POLINIZADORES

Unhas cantas variedades con importancia recoñecida nas diferentes zonas dos soutos galegos (‘Amarelante’, ‘De Parede’, ‘Famosa’, ‘Garrida’, ‘Longal’, ‘Negral’, ‘Ventura’ e ‘Xudía’ ) e os seus polinizadores (‘Negral’, ‘Rapada’ e ‘Picona’) foron elixidas para plantar nos novos soutos da zona amparada pola indicación xeográfica protexida Castaña de Galicia. Descríbense estas variedades e tamén outras variedades tradicionais moi produtivas ou con características da castaña moi apreciadas nas respectivas zonas de cultivo, como ‘Raigona’, ‘Luguesa’, ‘Inxerta’, ‘Branca’, ‘Puga de Afora’, ‘De Presa’ e ‘Loura’.

Zonas de uso tradicional das variedades

Táboa 1. Zonas de uso tradicional das dezaseis variedades enxertadas descritas.

Características produtivas e de calidade das variedades

Táboa 2. Descrición das dezaseis variedades por características produtivas e de calidade da castaña.

Características dos polinizadores

As variedades pódense clasificar en catro tipos morfolóxicos segundo a lonxitude dos filamentos das anteras, característica esta relacionada coa cantidade de pole que conteñen as anteras

• As candeas longiestaminadas teñen filamentos longos (> 5 mm) e producen moito pole. Gran parte dos castiñeiros bravos son deste tipo, pero hai moi poucas variedades con candeas longiestaminadas (Figura 7):

• As candeas mesoestaminadas teñen filamentos máis curtos (3-5 mm) e producen cantidades variables de pole.
• As candeas braquiestaminadas teñen filamentos moi curtos (< 3 mm) e, en xeral, producen pouco pole.
• As candeas estaminoides, sen anteras, son totalmente estériles e caen prematuramente sen acabar de formarse.

Para unha boa produción de castaña é precisa a presenza de dúas variedades polinizadoras que cumpran os seguintes requisitos:

• Deben ser produtoras de pole abundante, preferiblemente longiestaminadas. Entre as variedades recomendadas para as novas plantacións só a ‘Negral’ é longiestaminada; as demais variedades elixidas producen pouco pole (‘Amarelante’, ‘De Parede’, ‘Famosa’ e ‘Xudía’) ou ningún (‘Garrida’ e ‘Longal’). Outras variedades interesantes braquiestaminadas (por exemplo a ‘Raigona’, a ‘Inxerta e a ‘Luguesa’) non son tampouco grandes produtoras de pole, aínda que producen algún, especialmente as dúas últimas. En consecuencia, elixíronse outras tres variedades como posibles polinizadores; dúas delas, a ‘Picona’ e a ‘Serodia’, producen gran cantidade de pole; a ‘Rapada’ é de tipo mesoestaminado, pero tamén produce pole abundante. Na colección de variedades hai algunha variedade máis de tipo longiestaminado, como a ‘De Lemos’, que podería ser ensaiada como polinizadora.
• Debe haber unha sincronización aceptable entre a emisión do pole, dende as candeas das variedades polinizadoras, e a receptividade das flores femininas das variedades produtoras. Os vectores do pole son o vento e os insectos. As variedades elixidas como polinizadoras difiren como moito en oito días nas datas de inicio da emisión do pole. As máis temperás son a ‘Serodia’ e a ‘Picona’; a ‘Negral’ é intermedia; e a ‘Rapada’ algo máis tardía. En canto ao inicio da receptividade das flores femininas, as diferenzas entre variedades alcanzan tamén uns oito días como moito; as máis temperás son ‘Rapada’ e ‘Ventura’; as variedades máis serodias son ‘Amarelante’, ‘Famosa’ e ‘Garrida’, que presentan unha sincronización mellor con ‘Rapada’ que cos outros polinizadores.De todos os xeitos hai dous feitos que indican que a falta dunha sincronización perfecta non constitúe un problema moi grave para a polinización. Un deles é que a receptividade dos estigmas mantense un período longo de tempo, dunhas tres semanas; o outro é que o pole mantén a súa viabilidade polo menos durante cinco semanas despois da súa emisión, aínda que se descoñece se as abellas e outros vectores do pole actúan cando as candeas están murchas.
• Os polinizadores deben ter compatibilidade xenética coas variedades produtoras, característica que se determina mediante polinizacións controladas. Nas probas realizadas coas variedades galegas ‘Amarelante’, ‘Famosa’, ‘Longal’, ‘Negral’, ‘De Parede’, ‘Garrida’ e ‘Ventura’, demóstrase que as variedades ‘Picona’, ‘Serodia’ e ‘Negral’, todas elas longiestaminadas, teñen boa compatibilidade coas demais, motivo polo que estas tres variedades poden actuar como polinizadoras de todas as variedades probadas. Os mellores resultados obtéñense con ‘Picona’ e con ‘Serodia’. Só na variedade ‘Garrida’ se obtiveron mellores resultados coa ‘Negral’.