- Inicio
- Centro
- Departamentos
- Departamento de silvicultura e mellora
- Materiais de reprodución
- As variedades e os seus polinizadores
As variedades e os seus polinizadores

AS VARIEDADES E OS SEUS POLINIZADORES
Unhas cantas variedades con importancia recoñecida nas diferentes zonas dos soutos galegos (‘Amarelante’, ‘De Parede’, ‘Famosa’, ‘Garrida’, ‘Longal’, ‘Negral’, ‘Ventura’ e ‘Xudía’ ) e os seus polinizadores (‘Negral’, ‘Rapada’ e ‘Picona’) foron elixidas para plantar nos novos soutos da zona amparada pola indicación xeográfica protexida Castaña de Galicia. Descríbense estas variedades e tamén outras variedades tradicionais moi produtivas ou con características da castaña moi apreciadas nas respectivas zonas de cultivo, como ‘Raigona’, ‘Luguesa’, ‘Inxerta’, ‘Branca’, ‘Puga de Afora’, ‘De Presa’ e ‘Loura’.
Zonas de uso tradicional das variedades
Táboa 1. Zonas de uso tradicional das dezaseis variedades enxertadas descritas.
Zona climática | Variedade | Zona de uso tradicional | Rango de altitude (msnm) |
Zona II: Interior norte e centro de Galicia | ‘De Parede’ | Montaña oriental de Lugo (Os Ancares, Folgoso do Courel) e Mariña de Lugo | 550-750 |
‘Garrida’ | Chantada e Taboada | 300-600 | |
‘Loura’ | Centro de Galicia (A Ulloa, Chantada, Taboada e A Fonsagrada) | 570-650 | |
‘Luguesa’ | Montaña oriental de Lugo, a Mariña de Lugo e as Fragas do Eume | 200-750 | |
‘Picona’ | Becerreá, Samos e Triacastela | 600-700 | |
Zona III:Val do Sil | ‘Branca’ | Valdeorras (A Rúa e Larouco); Terra de Castro Caldelas e Quiroga | 350-700 |
‘Negral’ | Valdeorras (O Barco, Carballeda e Rubiá) | 320-630 | |
‘Raigona’ | Valdeorras (Carballeda e Rubiá) | 500-600 | |
Zona IV: Serras orientais de Galicia | ‘Amarelante’ | Terra de Trives (Manzaneda) e Viana do Bolo | 550-950 |
‘De Presa’ | O Courel, Os Ancares e concellos limítrofes | 700-800 | |
‘Famosa’ | Sueste Ourense (Gudiña, Riós e Vilardevós) | 500-950 | |
‘Inxerta’ | O Bolo, Manzaneda e Viana do Bolo | 570-930 | |
‘Longal’ | Sueste de Ourense (Gudiña, Riós e Vilardevós) | 770-900 | |
‘Puga de Afora’ | O Bolo e Larouco | 500-800 | |
‘Rapada’ | Este de Ourense (O Bolo, A Mezquita e Viana do Bolo) | 530-950 | |
‘Ventura’ | Sueste de Ourense (A Gudiña e A Mezquita) | 800-1000 |
Características produtivas e de calidade das variedades
Táboa 2. Descrición das dezaseis variedades por características produtivas e de calidade da castaña.
Variedade | Data de produción | Tamaño castaña | Penetracións do tegumento | Rebentado | Produción | Conservación | Resistencia aos perforadores |
‘Amarelante’ | serodia | medio | poucas, superficiais | moi baixo | elevada | moi boa | moi resistente |
‘Branca’ | serodia | medio | poucas, superficiais | moi alto | elevada | boa | resistente |
‘De Parede’ | media | pequeno | poucas, superficiais | baixo-moi baixo | elevada | moi boa | moi resistente |
‘De Presa’ | media | grande | moitas, fondas | moi baixo-medio | baixa | mala | reducida |
‘Famosa’ | serodia | grande | poucas, superficiais | moi baixo | media | mala | reducida |
‘Garrida’ | serodia | grande | moitas, fondura media | moi baixo | baixa | boa | – |
‘Inxerta’ | media | grande | moitas, fondura media | moi baixo | baixa | boa | resistente |
‘Longal’ | serodia | medio | inexistentes | baixo-moi baixo | baixa | moi boa | moi resistente |
‘Loura’ | media | pequeno | poucas, fondura media | moi baixo | media | boa | resistente |
‘Luguesa’ | temperá | medio | poucas, fondas | moi baixo-baixo | elevada | boa | resistente |
‘Negral’ | temperá | medio | poucas, fondura media | moi baixo | elevada | moi boa | moi resistente |
‘Picona’ | media | media | poucas, fondura media | baixo | media | boa | resistente |
‘Puga de Afora’ | media | pequeno | poucas, fondura media | moi baixo | baixa | boa | moi resistente |
‘Raigona’ | media | medio | poucas, superficiais | moi baixo | elevada | moi boa | moi resistente |
‘Rapada’ | media | pequeno | poucas, fondura media | moi baixo | elevada | boa | resistente |
‘Ventura’ | temperá | pequeno | poucas, superficiais | moi baixo | media | boa | moi resistente |
Características dos polinizadores
As variedades pódense clasificar en catro tipos morfolóxicos segundo a lonxitude dos filamentos das anteras, característica esta relacionada coa cantidade de pole que conteñen as anteras
- As candeas longiestaminadas teñen filamentos longos (> 5 mm) e producen moito pole. Gran parte dos castiñeiros bravos son deste tipo, pero hai moi poucas variedades con candeas longiestaminadas (Figura 7):
- As candeas mesoestaminadas teñen filamentos máis curtos (3-5 mm) e producen cantidades variables de pole.
- As candeas braquiestaminadas teñen filamentos moi curtos (
- As candeas estaminoides, sen anteras, son totalmente estériles e caen prematuramente sen acabar de formarse.
Para unha boa produción de castaña é precisa a presenza de dúas variedades polinizadoras que cumpran os seguintes requisitos:
- Deben ser produtoras de pole abundante, preferiblemente longiestaminadas. Entre as variedades recomendadas para as novas plantacións só a ‘Negral’ é longiestaminada; as demais variedades elixidas producen pouco pole (‘Amarelante’, ‘De Parede’, ‘Famosa’ e ‘Xudía’) ou ningún (‘Garrida’ e ‘Longal’). Outras variedades interesantes braquiestaminadas (por exemplo a ‘Raigona’, a ‘Inxerta e a ‘Luguesa’) non son tampouco grandes produtoras de pole, aínda que producen algún, especialmente as dúas últimas. En consecuencia, elixíronse outras tres variedades como posibles polinizadores; dúas delas, a ‘Picona’ e a ‘Serodia’, producen gran cantidade de pole; a ‘Rapada’ é de tipo mesoestaminado, pero tamén produce pole abundante. Na colección de variedades hai algunha variedade máis de tipo longiestaminado, como a ‘De Lemos’, que podería ser ensaiada como polinizadora.
- Debe haber unha sincronización aceptable entre a emisión do pole, dende as candeas das variedades polinizadoras, e a receptividade das flores femininas das variedades produtoras. Os vectores do pole son o vento e os insectos. As variedades elixidas como polinizadoras difiren como moito en oito días nas datas de inicio da emisión do pole. As máis temperás son a ‘Serodia’ e a ‘Picona’; a ‘Negral’ é intermedia; e a ‘Rapada’ algo máis tardía. En canto ao inicio da receptividade das flores femininas, as diferenzas entre variedades alcanzan tamén uns oito días como moito; as máis temperás son ‘Rapada’ e ‘Ventura’; as variedades máis serodias son ‘Amarelante’, ‘Famosa’ e ‘Garrida’, que presentan unha sincronización mellor con ‘Rapada’ que cos outros polinizadores.De todos os xeitos hai dous feitos que indican que a falta dunha sincronización perfecta non constitúe un problema moi grave para a polinización. Un deles é que a receptividade dos estigmas mantense un período longo de tempo, dunhas tres semanas; o outro é que o pole mantén a súa viabilidade polo menos durante cinco semanas despois da súa emisión, aínda que se descoñece se as abellas e outros vectores do pole actúan cando as candeas están murchas.
- Os polinizadores deben ter compatibilidade xenética coas variedades produtoras, característica que se determina mediante polinizacións controladas. Nas probas realizadas coas variedades galegas ‘Amarelante’, ‘Famosa’, ‘Longal’, ‘Negral’, ‘De Parede’, ‘Garrida’ e ‘Ventura’, demóstrase que as variedades ‘Picona’, ‘Serodia’ e ‘Negral’, todas elas longiestaminadas, teñen boa compatibilidade coas demais, motivo polo que estas tres variedades poden actuar como polinizadoras de todas as variedades probadas. Os mellores resultados obtéñense con ‘Picona’ e con ‘Serodia’. Só na variedade ‘Garrida’ se obtiveron mellores resultados coa ‘Negral’.